Aby skutecznie walczyć ze szkodnikami, trzeba przede wszystkim ustalić, jakie gatunki stanowią istotne zagrożenie dla plonów. Opryskiwanie wykonywane „na wszelki wypadek" jest najczęściej zbędną czynnością. Ponadto pestycydy niepotrzebnie zabijają pożyteczne owady drapieżne i pasożytnicze, co powoduje, że szkodniki mogą się szybciej rozmnażać. W tabeli 15 podano progi zagrożenia oraz program wiosennych i letnich lustracji sadu dla najważniejszych, „kluczowych" szkodników. Przez „próg zagrożenia" należy rozumieć graniczną liczebność populacji szkodnika, po przekroczeniu której spowoduje on straty gospodarcze. Przeprowadzenie lustracji zgodnie z podanym programem oraz prawidłowa interpretacja wyników pozwolą na zorganizowanie racjonalnej ochrony sadów, bez zbędnych opryskiwań i bez ryzyka strat w plonach. Przed przystąpieniem do lustracji trzeba się zaopatrzyć w lupę (najlepiej 6x lub 8x) oraz gruby zeszyt do prowadzenia notatek. Powinno się w nim notować datę każdej lustracji, nazwę i liczebność stwierdzonych szkodni­ków, a także fazę fenologiczną drzew. Jeśli wykonano opryskiwanie, to zanotować datę, nazwę zwalczanego szkodnika, nazwę i dawkę użytego preparatu, a także inne obserwacje jak temperatura, deszcz itp. Dwa — trzy dni Drzewa do lustracji należy wybierać losowo, tak aby reprezentowały one całą powierzchnię sadu (kwatery). Najlepiej z góry ustalić sobie, że będzie się przeglądało co 5, co 10 itd. drzewo wzdłuż rzędu lub po przekątnej (zależnie od wielkości kwatery). Podobnie liście, pędy, owoce na drzewie należy pobierać losowo, najlepiej według z góry ułożonego planu. W czasie lustracji każdego drzewa trzeba skrupulatnie zanotować liczbę przejrzanych organów roślinnych, a obok liczbę tych organów uszkodzo­nych przez szkodniki lub liczbę znalezionych szkodników. Gałęzie, rozety kwiatowoliściowe, owoce itd. powinno się przeglądać bezpośrednio na drzewie, zwłaszcza w młodych sadach. Jedynie przędziorki wygodniej jest liczyć na zerwanych liściach. Sposób lustracji, ilość przeglądanych drzew, pędów, owoców itd. podano w tabeli 15 (rubryka 2 i 3). W sadach założonych na bardzo zróżnicowanym terenie może się okazać konieczne zwiększenie liczby lustrowanych drzew, nawet o połowę. Po zakończeniu lustracji należy podsumować liczbę przejrzanych liści, owoców itp. i obliczyć średni stopień ich porażenia, a uzyskane wyniki porównać z rubryką 4 tabeli 15 i zdecydować czy konieczne jest opryskiwanie. Na przykład: 1. Przejrzano 1000 rozet kwiatowo-liściowych (100 drzew po 10 rozet) i znaleziono w nich 20 gąsienic piędzika przedzimka. Średnie porażenie wynosi ^ =4 gąsienice na 200 rozet. Średnie porażenie jest zatem niższe od progu zagrożenia i opryskiwanie jest zbędne. Gdyby gąsienic znaleziono 26 lub więcej opryskiwanie byłoby konieczne. 2. Przejrzano 1000 rozet i znaleziono 20 gąsienic piędzika, jak w przykładzie 7, ale 15 z nich na 40 drzewach w zachodniej części sadu. 40 drzew odpowiada 40-10=400 rozetom. Zatem porażenie w zachodniej części sadu wynosi 1 54qqQ° =7-5 gąsienicy na 200 rozet. Jest to dużo, powyżej progu zagrożenia i opryskiwanie zachodniej części sadu jest konieczne. 3. Przejrzano 1000 rozet (100 drzew po 10 rozet) i znaleziono w nich 20 gąsienic piędzika i 60 gąsienic zwójek. Gdyby obliczenie (jak w przykła­dzie 7) wykonać dla każdego szkodnika oddzielnie, to okazałoby się, że żaden nie przekroczył progu zagrożenia. Ale przecież zwójkówki niszczą liście w podobny sposób i w tym samym czasie co piędzik przedzimek. Trzeba zatem przeliczyć, że szkody powodowane przez 1 gąsienicę piędzika są takie same, jak wyrządzone przez 3 gąsienice zwójek (15:5 = 3), a zatem 60 gąsienic zwójek wyrządzi szkody podobne jak 20 gąsienic piędzika (60:3=20). Zatem w lustrowanym sadzie należy oczekiwać szkód jakie zaistniałyby, gdyby w próbie znaleziono 40 gąsienic piędzika. Jeśli teraz wykonamy obliczenie (jak w punkcie 7) =8, to okazuje się, ze próg zagrożenia został przekroczony i opryskiwanie w fazie zielonego lub różowego pąka jest konieczne. 4 Pod koniec kwitnienia przejrzano 225 liści i znaleziono na nich 550 przędziorków. Na jeden liść przypada zatem 550.225 = 2 ^»<£'/J{; poniżej progu zagrożenia, i opryskiwanie jest zbędne. Gdyby na liściach znaleziono 675 przędziorków lub więcej, to opryskiwanie byłoby konie­czne. 5. Przejrzano 225 liści (jak w przykładzie 4) i znaleziono na nich 550 przędziorków, ale wszystkie na 100 liściach odmiany Starking. Średnia liczba przędziorków na liściach tej odmiany wynosi zatem 550:100 = 5,5 przędziorka, tj. znacznie powyżej progu zagrożenia, i opryskiwanie tej odmiany jest konieczne. Podobne obliczenia trzeba wykonać dla każdego gatunku szkodnika objętego lustracją, a jeśli jego liczebność przekroczy próg zagrożenia, wykonać opryskiwanie zwalczające. Dobierając preparaty, ich dawki i termin wykonania zabiegu, należy kierować się wskazówkami tabel 17-30. Zazwyczaj w 2-3 dni po zabiegu należy wykonać powtórną lustrację w celu sprawdzenia jego efektywności. Jeśli liczebność szkodnika, pomimo opryskiwania, wciąż przekracza próg zagrożenia, zabieg należy powtórzyć. Jedynie w przypadku zastosowania preparatów o powolnym działaniu, takich jak np. Roztoczol extra pł. 8 lub biopreparaty zawierające Bacillus thuringiensis, powtórną lustrację wykonuje się po 7-10 dniach. W przypadku trudności z identyfikacją szkodników lub interpretacją wyników lustracji należy zwrócić się o pomoc do instruktorów służby ochrony i kwarantanny roślin.