W udoskonaleniu produkcji owoców sadownicy wykazują często dużo własnej pomysłowości. Uzyskują też nieraz dobre wyniki, jeśli mają opanowaną wiedzę sadowniczą i pewne zdolności, np. do majsterkowania i inne. Znane jest bardzo praktyczne opracowanie tabeli Millsa w formie obracanych „okienek", w których od razu odczytuje się informacje dotyczące porażenia liści przez parcha jabłoni w danej temperaturze. Opracowanie to, które rozpowszechnił Instytut Sadownictwa i Kwia­ciarstwa, jest dziełem znanego sadownika grójeckiego Józefa Cieślaka. Od kilku lat organizowane są w Skierniewicach wystawy maszyn i narzędzi konstruowanych przez sadowników. Jeśli chodzi o zaopatrzenie w maszyny, to sadownicy polscy znajdują się w znacznie gorszej sytuacji niż koledzy w innych krajach. Nic też dziwnego, że chcąc unowocześnić swe gospodarstwa budują sami ciągniki małej mocy, opryskiwacze, kosiarki do murawy itp. Niektóre z tych konstrukcji są udane, a nawet wnoszą elementy nowości, których mogłyby pozazdrościć renomowane biura konstrukcyjne. Przykła­dem może być samobieżny opryskiwacz tunelowy dla sadów karłowych (rys, 141) skonstruowany przez Henryka Fraska z Pustkowa. Zapewnia dobre pokrycie drzewek cieczą bez względu na pogodę, przy czym obsługujący nie jest narażony na opryskanie pestycydami. Pozwala też na mniejsze ich zużycie na jednostkę powierzchni. Eliminuje wreszcie Rys. 142. Osiec korówkowy nakłuwający mszy­cę (w dużym powiększeniu) Rys. 141. Samobieżny opryskiwacz tunelowy do sadów karłowych skonstruowany przez Henryka Fraska z Pustkowa (fot. S. Soczek) konieczność tworzenia szerokich uliczek roboczych wymaganych przy użyciu standardowego sprzętu dostępnego w Polsce. Duzo inwencji wykazało wielu sadowników, którzy poprawnie przebudo­wali pomieszczenia gospodarskie na chłodnie lub przechowalnie owoców, umiejętnie rozwiązali zaopatrzenie sadu w wodę, zwiększyli żyzność gleby, wykorzystując łatwo dostępne miejscowe materiały, jak szlam ze stawu, z nietypowych materiałów zrobili słupki ogrodzenia itp. Wielu jednak sadowników „udoskonalając" sady poniosły straty. Jednym z częstszych przypadków było wprowadzenie do sadu odmian spoza doboru, jak Książę Albrecht Pruski, Fireside, Pepina Linneusza; Suislepper, Linda, Signe Tillish, Perkins itp. Każda z nich ma różne zalety, jednak przyniosła przeważnie sadownikowi rozczarowanie (zwłaszcza jeśli zaryzy kował jej uprawę na duzą skalę) czy to na skutek nieregularnego owocowania lub złego przechowywania się (np. Linda), czy tez nieuzyski-wania cen odpowiadających wysokiej wartości smakowej owocu (np. Pepina Linneusza). Często sadownicy w swej chęci maksymalnego zwiększenia plonów 322 stosowali większe od zalecanych dawki nawozów, a wówczas zbyt wysokie dawki nawozów azotowych zmniejszyły zdolność przechowalni-czą jabłek, natomiast zbyt duze dawki potasu wywoływały trudny do likwidacji „głód" magnezu. Czasem tez spotykają sadowników niepowodzenia po wprowadzeniu udoskonaleń bez gruntownej znajomości roślin czy środków, którymi dysponują. Na przykład jeden z sadowników, chcąc skutecznie zwalczyć trudny do usunięcia powój, zastosował Pielik z Gramoxone, licząc, że wykorzysta działanie obu herbicydów. Tymczasem Gramoxone niszcząc szybko część nadziemną powoju uniemożliwił Pielikowi dotarcie do silnie rozbudowanej części podziemnej tego chwastu. Toteż powój wkrótce odrósł i skutek zabiegu był gorszy niż po zastosowaniu samego Pielika. Niektórzy sadownicy — pod pretekstem ochrony zdrowia konsumenta nie stosują chemicznej ochrony sadów albo ograniczają się do wykonania niektórych zabiegów, licząc na sprzymierzeńców, którymi są drapieżcę i pasożyty niszczące szkodliwe owady. Otóż skutki ograniczonego stosowa­nia środków chemicznych są często dla producenta opłakane, o zdrowie zaś konsumenta i bezpieczeństwo środowiska dbają naukowcy, opraco­wując programy ochrony i karencje dla poszczególnych preparatów. Najgorsze są „udoskonalenia" polegające na powrocie do starych, nieracjonalnych metod. Rysunek 143 przedstawia drzewo, kupione jako niskopienne, które sadownik podkrzesywał przez kilka lat, aby uzyskać drzewo na bardzo wysokim pniu, co z kolei pozwoliłoby uprawiać glebę az pod sam pień, a więc zrezygnować z zadarnienia międzyrzędzi i wprowa­dzenia pasów ugoru herbicydowego w rzędach drzew, czyli z wszystkich korzyści, jakie daje nowoczesne utrzymywanie gleby w sadzie. Kontakt z nauką sadowniczą, a przede wszystkim czytanie książek i pism fachowych, pozwoli ustrzec się przed wieloma błędami. Najszerzej omawiają zagadnienia sadownicze dwutygodnik „Owoce Warzywa Kwia­ty", miesięcznik „Sad Nowoczesny" i miesięcznik „Ogrodnictwo". Sadowniczy Zakład Doświadczalny w Nowej Wsi, poczta 05-660 Warka, Sadowniczy Zakład Doświadczalny w Prusach, poczta 96-130 Głuchów, Sadowniczy Zakład Doświadczalny w Sinołęce, poczta 08-122 Bojmie, Sadowniczy Zakład Doświadczalny w Swierklańcu, 42-622 Świerklaniec, Sadowniczy Zakład Doświadczalny we Wróblowicach, poczta 59-108 Lutynia. Dyrekcja Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa wraz z centralnymi laboratoriami mieści się w Skierniewicach, ul. Pomologiczna 22, poczta 96-100 Skierniewice. Młodzież przejmująca gospodarstwa sadownicze po rodzicach lub zakła­dająca nowe sady powinna dobrze przygotować się do zawodu kończąc odpowiednią szkołę. Oto wykaz techników ogrodniczych i policealnych studiów ogrodniczych: Technika i policealne studia z specjalnością sadownictwo Rys. 143. Drzewo podkrzesywane przez kilka lat w celu uzyskania bardzo wysokiego pnia ułat­wiającego uprawę gleby świadczy o zupełnym niezrozumieniu przez sadownika współczes­nych zasad intensywnej produkcji owoców (fot. Z. Soczek) Łatwo też jest nawiązać i utrzymać bezpośredni kontakt z Instytutem Sadownictwa i Kwiaciarstwa. W każdym większym rejonie Instytut ma zakłady terenowe, w których — oprócz prac badawczych — prowadzi się nowoczesną produkcję owoców. Pracownicy Instytutu udzielają chętnie porad, wygłaszają pogadanki, odwiedzają gospodarstwa sadownicze, organizują zjazdy i spotkania sadowników, organizują „święta sadu", przyjmują wycieczki sadownicze itp. Wykaz placówek Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa: Sadowniczy Zakład Doświadczalny w Albigowej, poczta 37-112 Albigo- wa, Sadowniczy Zakład Doświadczalny w Brzeżnej, poczta 33-386 Podegro­dzie, Sadowniczy Zakład Doświadczalny w Dąbrowicach, poczta 96-200 Skierniewice, Sadowniczy Zakład Doświadczalny w Dworku, poczta 76-030 Borkowice, Sadowniczy Zakład Doświadczalny w Lipowej, poczta 27-500 Opatów Kielecki, Sadowniczy Zakład Doświadczalny w Miłobądziu, poczta 83-111 Miło-324 bądź, Województwo warszawskie Technikum Ogrodnicze 02-638 Warszawa ul. Bełska 1/3 Technikum Ogrodnicze 05-710 Milanówek ul. Piasta 14 Policealne Studium Ogrodnicze 02-638 Warszawa ul. Bełska 1/3 Województwo bielskie Technikum Ogrodnicze 43-300 Bielsko-Biała al. Akademii Umiejętności 1 Województwo bydgoskie Technikum Ogrodnicze 89-200 Szubin ul. J. Kochanowskiego 1 Policealne Studium Zawodowe 89-200 Szubin ul. J. Kochanowskiego 1 Województwo częstochow­skie Technikum Ogrodnicze Złoty Potok, p-ta 42-253 Janów Policealne Studium Zawodowe 42-400 Częstochowa ul. Dąbrowskiego 19 Województwo elbląskie Technikum Ogrodnicze 14-400 Pasłęk ul. Wojska Polskiego 36 Województwo gdańskie Technikum Ogrodnicze 83-000 Pruszcz Gdański ul. Wojska Polskiego 3 Województwo gorzowskie Technikum Ogrodnicze 66-424 Zieleniec, st. kol. Zieleniec Województwo jeleniogórskie Policealne Studium Zawodowe 59-800 Lubań Śląski ul. M. Kopernika 31 Województwo kaliskie Technikum Ogrodnicze 62-860 Opatówek ul. Parkowa 1 Województwo katowickie Technikum Rolnicze 43-200 Pszczyna ul. Basztowa 2 Policealne Studium Ogrodnicze 43-200 Pszczyna ul. Basztowa 2 Województwo kieleckie Technikum Ogrodnicze 27-342 Bałtów, st. kol. Ostrowiec Świętokrzyski Technikum Ogrodnicze Cudzynowice, p-ta 28-500 Kazimierza Wielka Policealne Studium Zawodowe 27-342 Bałtów, st. kol. Ostrowiec Świętokrzyski Województwo konińskie Technikum Ogrodnicze Powiercie, p-ta i st. kol. 62-200 Koło Województwo miejskie kra­kowskie Technikum Ogrodnicze 31-152 Kraków ul. Pędzichów 13 Technikum Ogrodnicze Piotrkowice Małe, p-ta 32-104 Koniuszka Województwo krośnieńskie Policealne Studium Zawodowe Trzcinica, p-ta 38-207 Przysieki Województwo leszczyńskie Technikum Ogrodnicze 64-100 Leszno ul. Majowa 1 Województwo lubelskie Technikum Ogrodnicze Kijany, p-ta 21-120 Spiczyn Technikum Ogrodnicze Kluczkowice, p-ta 24-33 Wrzelowiec Województwo miejskie łódz­kie Technikum Ogrodnicze 99-201 Widzew Województwo olsztyńskie Technikum Ogrodnicze 11-340 Reszel ul. W. Łukasińskiego 3a Województwo opolskie Technikum Ogrodnicze 46-060 Pruszków ul. Opolska 1 Policealne Studium Zawodowe 46-060 Pruszków Województwo pilskie Technikum Ogrodnicze 78-623 Stara Łubianka ul. Południowa 10 Policealne Studium Zawodowe 78-623 Stara Łubianka Województwo poznańskie Technikum Ogrodnicze 62-090 Rokietnica ul. Szamotulska 20 Policealne Studium Rolnicze 62-090 Rokietnica ul. Szamotulska 20 Województwo przemyskie Technikum Rolnicze 37-700 Przemyśl ul. Bakończycka 7 Województwo radomskie Technikum Ogrodnicze 26-600 Radom — Wośniki ul. Wośnicka 123 Technikum Ogrodnicze Borkowice, p-ta 25-422 Borkowi­ce, st. kol. Przysucha Technikum Ogrodnicze Nowa Wieś, p-ta 05-600 Warka st. kol. Warka Policealne Studium Ogrodnicze Radom — Wośniki, ul. Wośnicka 123 Województwo rzeszowskie Technikum Ogrodnicze 39-100 Ropczyce ul. A. Mickiewicza 14 Policealne Studium Zawodo­we Wysoka, p-ta i st. kol, 37-122 Łańcut Województwo siedleckie Technikum Zawodowe 08-140 Mordy ul. G. Narutowicza 7 Województwo sieradzkie Technikum Ogrodnicze Ostrów, p-ta i st. kol. 98-100 Łask Województwo skierniewickie Technikum Ogrodnicze 05-900 Sochacze7 ul. B. Głowackiego 2 Policealne Studium Zawodowe 96-100 Skierniewice ul. Pomologiczna 6 Województwo suwalskie Technikum Ogrodnicze 16-400 Suwałki ul. St. Staszica 95/2 Województwo szczecińskie Technikum Ogrodnicze 70-760 Szczecin ul. Batalionów Chłopskich 15 Województwo tarnobrzeskie Technikum Rolnicze Makoszyn, p-ta i st. kol. 27-600 Sandomierz Województwo tarnowskie Technikum Ogrodnicze 33-100 Tarnów-Gumniska Województwo włocławskie Technikum Ogrodnicze 87-700 Aleksandrów Kujawski ul. Wyspiańskiego 4 Województwo wrocławskie Policealne Studium Zawodowe im. Tadeusza Kościuszki 56-100 Wołów ul. Tadeusza Kościuszki 27 Województwo zielonogórskie Technikum Ogrodnicze 66-001 .Zawada st. kol. Zielona Góra