Świerk ma koronę gęstą i wąską, i zadowala wymagania stawiane drzewom w osłonach. Niestety, rośnie bardzo wolno i nadaje się tylko na tereny o dużych opadach. Korzystny wpływ osłony zarówno na drzewa, jak i na glebę (zmniejsza jej parowanie) sięga na odległość równą dziesięciokrotnej wysokości osło­ny: jeśli drzewa w osłonie osiągną wysokość 20 m, to ich wpływ sięaa do 200 m. Nie trzeba otaczać sadu osłonami ze wszystkich stron, gdyż brak przewiewu sprzyja rozwojowi chorób. Wystarczy założyć osłonę od strony najczęściej wiejących wiatrów, jeśli nie sprzyja to powstaniu zastoiska mrozowego wskutek utrudnienia odpływu zimnego powietrza (rys. 20). Między osłoną wiatrochronną a najbliższym rzędem drzew owocowych należy zostawić odstęp co najmniej 12 m. Najpraktyczniej jest zaDlanować sad tak, aby wzdłuż osłon biegła droga. Drzewa zalecane na osłony (z wyjątkiem iglastych) mogą być żywicielami szkodników drzew owocowych, zwłaszcza tarczników i gąsienic zżerają- Dawniej sadownicy byli zdania, ze nawet w małym sadzie trzeba mieć kilka gatunków drzew, np. jabłonie i śliwy albo jabłonie, grusze i czereśnie. Uważali oni, ze każdy gatunek ma swoje lata urodzaju i nieurodzaju, jeśli więc w jednym roku nie obrodzą jabłonie, to może być urodzaj na śliwki czy czereśnie, który powetuje brak jabłek. Obecny postęp w agrotechnice znacznie zmniejszył zależność plonowania od pogody, ale i dziś jeszcze zaznaczają się lata „jabłkowe", „śliwkowe" czy „gruszkowe". Przy wyborze podstawowych gatunków producenci powinni kierować się głównie warunkami przyrodniczymi, specjalizacją gospodarstwa, rozłożeniem pracy przy zbiorze i możliwościami zbytu owoców, natomiast w mniejszym stopniu — czynnikiem ryzyka. Jabłoń jest najmniej zawodnym gatunkiem, słusznie tez przeważa w naszych sadach i powinna w dalszym ciągu stanowić podstawę produkcji, zwłaszcza w specjalistycznych gospodarstwach sadowniczych. Powinno się jednak, oprócz jabłoni, sadzić inne gatunki, jak wiśnie, grusze czy śliwy, a nawet brzoskwinie, morele i orzechy. Pozwoli to zmniejszyć spiętrzenie pracy w okresie zbioru owoców, jak i zabezpieczyć gospodarstwo na wypadek trudności ze zbytem jabłek, z czym można się liczyć. Oczywiście, nie zaleca się właścicielowi 1 ha ziemi, aby przeznaczył np. 75 arów pod jabłonie i 25 arów pod wiśnie. Właściciel 8 hektarów ziemi może jednak 6 ha obsadzić jabłoniami, a 2 ha wiśniami, śliwami czy brzoskwiniami. Nie jest to sprzeczne z zasadami specjalizacji, ponieważ w tym układzie kwatera pestkowych ma juz dostateczną wielkość. W zupełnie innej sytuacji znajdują się bardzo drobne gospodarstwa zamierzające specjalizować się w sadownictwie. Przeważnie powinny one decydować się na uprawę tylko jednego gatunku drzew owocowych. Jeśli sadownictwo będzie stanowiło główne źródło utrzymania, to gatunkiem tym najczęściej będzie jabłoń. Właściciele gospodarstw drobnych pracują­cy dodatkowo poza rolnictwem mogą podejmować bardziej ryzykowną uprawę wiśni czy grusz, a nawet moreli, brzoskwiń i leszczyny, jeśli warunki przyrodnicze sprzyjają tym gatunkom. W dobrze prowadzonym sadzie leszczynowym można liczyć na zebranie około 1 tony orzechów laskowych z 1 ha. Nie jest to dużo, niemniej bardzo atrakcyjne ceny płacone przez przemysł cukrowniczy, przy nieograniczonych możliwoś­ciach zbytu, czynią leszczynę opłacalną, zwłaszcza w aspekcie stosunkowo małych wymagań pielęgnacyjnych. Uwagi te nie wykluczają celowości obsadzania nawet względnie dużych powierzchni np. wyłącznie wiśniami. Gospodarstwa takie można spotkać, a niektóre z nich stanowią przykłady bardzo dobrej i dochodowej produkcji. Bardzo duzy, czasem decydujący wpływ na wybór gatunku czy gatunków, może mieć instytucja kontraktująca owoce. Po wybraniu gatunków, trzeba wybrać odmiany. W większym sadzie można sadzić większą ich liczbę, co pozwoli przedłużyć okres zbioru i sprzedaży owoców. Jednakże na jednej kwaterze (patrz str. 36) nie należy sadzić więcej niz 2-4 odmiany. Małe sady powinny ograniczyć liczbę odmian, w skrajnych wypadkach nawet do 2-4, a więc jakby stanowić tylko jedną kwaterę z dużego sadu. Pozwoli to na uzyskiwanie względnie dużej ilości jednolitych owoców. W rozdziale pt. „Szczegółowy opis odmian" znajdzie Czytelnik charaktery­stykę odmian zalecanych do uprawy w Polsce. Przy wyborze ich kierować się należy następującymi czynnikami.